Czytelnia

Więcej informacji można uzyskać u pod numerem 0330 107 0106 lub wyślij wiadomość e-mail na adres business@imd.co.uk.

Uprawnienia członków zarządu wynikają z Ustawy o spółkach z 2006 r. (Ustawa) oraz ze statutu spółki (Statut). Członkowie mogą dążyć do ograniczenia tych uprawnień, w szczególności poprzez zastrzeżenie niektórych czynności do podjęcia w drodze uchwały przez członków. Chociaż jest to skuteczna metoda zapewnienia członkom strategicznej kontroli nad procesem podejmowania decyzji, ma ona swoje ograniczenia, których nie można zrzec się w drodze umowy.

Zgodnie z art. 40 Ustawy, na korzyść osoby działającej w dobrej wierze wobec spółki, uprawnienia członków zarządu do zawierania zobowiązań w imieniu spółki lub upoważniania innych osób do tego działania są zwolnione z wszelkich ograniczeń wynikających ze statutu.

W praktyce oznacza to, że nawet jeśli statut zabrania zawierania niektórych transakcji bez uchwały akcjonariuszy (takich jak większe umowy lub zaciąganie kredytów), spółka będzie mimo to związana warunkami tej umowy. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy członkowie zarządu działali poza zakresem swoich uprawnień określonych w statucie i wyraźnie naruszyli zarówno statut, jak i swoje obowiązki wynikające z postanowieniami art. 171 ustawy, a mianowicie obowiązek działania zgodnie ze statutem spółki i wykonywania swoich uprawnień wyłącznie w celach, dla których zostały im przyznane.

Ustawa wykracza nawet dalej, określając w art. 40 ust. 2 lit. b), że osoba trzecia mająca do czynienia z spółką:

(i) nie jest zobowiązana do zasięgania informacji na temat ograniczeń uprawnień członków zarządu;

(ii) działa w sposób domniemany jako działająca w dobrej wierze, chyba że udowodniono jej działanie w złej wierze;

(iii) nie może być uznana za działającą w złej wierze wyłącznie na podstawie wiedzy, że działanie członków zarządu stanowi naruszenie postanowień Statutu.

Jako że partner umowy może być w pełni świadomy, że członkowie zarządu działają poza zakresem swoich uprawnień przy zawieraniu umowy, a mimo to nadal może wymagać od spółki przestrzegania warunków tej umowy, trudno jest udowodnić działanie w złej wierze, a świadomość braku uprawnień jest wyraźnie wykluczona z definicji złej wiary.

Jest to sprzeczne nie tylko z powszechną praktyką w wielu jurysdykcjach zagranicznych (i może być pewnym szokiem dla zagranicznych przedsiębiorstw rozszerzających działalność w Wielkiej Brytanii), ale także stanowi wyraźne odstępstwo od tego, czego można by oczekiwać na podstawie ogólnych przepisów prawa dotyczącego pełnomocnictwa, zgodnie z którymi przyjmujący zlecenie (na przykład członek zarządu) nie może zazwyczaj zobowiązać zleceniodawcy (spółki), jeśli działa poza zakresem swoich rzeczywistych uprawnień, a prawo dotyczące pełnomocnictwa ma pierwszeństwo przed przepisami ustawowymi.

Ochrona przysługująca osobom trzecim na mocy art. 40 ustawy nie ma jednak zastosowania w przypadku osób będących członkami zarządu lub osób powiązanych z członkami zarządu. W art. 41 ustawy wprowadzono bowiem wyjątek od ogólnej zasady określonej w art. 40 ustawy, stanowiąc, że jeżeli stroną transakcji jest członek zarządu lub osoba powiązana z takim członkiem zarządu, transakcja ta może zostać unieważniona przez spółkę. Artykuł 40 ustawy ma na celu ochronę spółki (a ostatecznie jej członków) przed nadużyciami osób posiadających informacje poufne lub transakcjami z samym sobą, w których członkowie zarządu działają w swoim własnym interesie, a nie w interesie spółki. Transakcja przestaje jednak podlegać unieważnieniu, jeżeli ma zastosowanie którekolwiek z wyjątków określonych w art. 41 ust. 4 ustawy, dotyczących głównie restytucji.

Należy jednak zauważyć, że chociaż osoby trzecie niemające związku z spółką będą korzystać z ochrony przewidzianej w art. 40 ustawy, o ile nie działają w złej wierze, nie oznacza to, że nie ponoszą żadnych konsekwencji. Zgodnie z art. 40 ust. 5 ustawy odpowiedzialność członków zarządu wobec spółki za naruszenie swoich uprawnień nie jest zniesiona ani ograniczona, a zgodnie z art. 41 ust. 3 ustawy członkowie zarządu są zobowiązani do wypłaty odszkodowania na rzecz spółki za transakcje zawarte z samym sobą lub podmiotami związanymi ze spółką. Ponadto art. 40 ust. 4 ustawy nie uniemożliwia żadnemu członkowi spółki wszczęcia postępowania o wydanie nakazu sądowego w celu wstrzymania transakcji, o ile działa on w trybie szybkim.

Polityka leżąca u podstaw podejścia przyjętego przez Wielką Brytanię jest jasna. Prawo ma na celu ułatwienie handlu i ochronę stron trzecich prowadzących działalność gospodarczą. Bez tych przepisów każda strona współpracująca z przedsiębiorstwem musiałaby sprawdzać statut i weryfikować, czy odpowiedni dyrektorzy działają w ramach swoich uprawnień.

Taki poziom staranności byłby uciążliwy, niepraktyczny i kosztowny, zwłaszcza w codziennych transakcjach handlowych. Podważyłby również zaufanie do współpracy z przedsiębiorstwami. Zapewniając wykonalność umów podpisanych przez dyrektorów, prawo wspiera płynność handlu.

Z punktu widzenia ładu korporacyjnego ramy te uznają, że wszelkie nadużycia władzy przez dyrektora najlepiej rozwiązywać między spółką a dyrektorem, a nie kosztem niewinnej strony trzeciej.

Niezależnie od tej polityki członkowie spółek mogą podjąć kroki w celu ochrony swojej pozycji i strategicznego podejmowania decyzji:

• Zastrzeżenie strategicznych decyzji dla członków – zgodnie z uzasadnieniem nie oznacza to, że umowa będzie nieważna wobec osób trzecich niebędących stroną umowy, ale zapewni jasną drogę do pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności za naruszenie postanowień Statutu spółki;
• Stosowanie umów o świadczenie usług przez członka zarządu – umowa z członkiem zarządu powinna dodatkowo określać, że członek zarządu musi działać w ramach swoich uprawnień lub ponosić odpowiedzialność umowną (a także ustawową) wobec spółki. Spółka może podjąć działania w celu odwołania członka zarządu za naruszenie postanowień umowy (niezbywalne prawo członków działających większością głosów zgodnie z ustawą) i pozwać członka zarządu za naruszenie umowy;
• Wymóg podwójnej autoryzacji – jako praktyczne zabezpieczenie spółki mogą wdrożyć wewnętrzne procedury wymagające podwójnego podpisu w przypadku niektórych transakcji, zwłaszcza tych o określonej wartości. Chociaż nie wpłynie to na możliwość egzekwowania umowy przez osoby trzecie, może zmniejszyć prawdopodobieństwo podjęcia jednostronnych działań przez nieuczciwego członka zarządu;
• Ubezpieczenie – spółki mogą rozważyć wykupienie ubezpieczenia członków zarządu i kadry kierowniczej, które pokryje potencjalną odpowiedzialność wynikającą z nieuprawnionych działań;
• Szybkie działanie – jeśli członkowie są świadomi, że planowana transakcja wykracza poza uprawnienia przyznane dyrektorom, mogą oni wystąpić o zabezpieczenie roszczeń przed dokonaniem transakcji.

Zrozumienie brytyjskiego prawa spółek i zarządzanie ryzykiem ma kluczowe znaczenie dla zagranicznych przedsiębiorstw zamierzających założyć działalność na terenie Wielkiej Brytanii.

Aby uzyskać wskazówki dotyczące uprawnień członków zarządu, wewnętrznych procedur zarządzania lub pomocy w założeniu działalności gospodarczej na terenie Wielkiej Brytanii, można skontaktować się z IMD Corporate. Oferują oni pomoc w zakresie kwestii prawnych dotyczących spółek oraz zarządzania ryzykiem.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej ani profesjonalnej. Należy pamiętać, że przepisy prawa mogły ulec zmianie od czasu opublikowania tego artykułu.